Η αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορικής και των σύγχρονων επικοινωνιών:
• διευρύνει τις λειτουργικές και επιχειρησιακές δυνατότητες του Δήμου
• προσδίδει δύναμη στον δημότη,
• συμβάλλει στην ανάδειξη της περιοχής και στην τοπική ανάπτυξη.
Τον περασμένο Μάϊο, στο Διεθνές Συνέδριο της ΚΕΔΚΕ με θέμα: την «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορικής και Επικοινωνιών για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και την Τοπική Ανάπτυξη» ο πρόεδρος της Πάρις Κουκουλοπουλος και ο Γενικός Γραμματέας της Χρήστος Παλαιολόγος έκαναν μια σημαντική έκκληση προς όλους τους συνδυασμούς που θα συμμετάσχουν στις δημοτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2006. Τους ζήτησαν να θέσουν σε πρώτη προτεραιότητα στα προεκλογικά τους προγράμματα το θέμα της αξιοποίησης των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Ασφαλώς, ή έκταση της ανταπόκρισης στην έκκληση θα φανεί στις αρχές του Σεπτέμβρη, μόλις αποσαφηνισθούν τα δημοτικά προγράμματα, ενώ η εφαρμογή των όποιων εξαγγελιών θα κριθεί τελικώς στη διάρκεια της επόμενης τετραετίας.
Ας είμαστε όμως ρεαλιστές, πέρα από τις διακηρύξεις- που έχουν και αυτές τη σημασία τους ιδίως όταν διευκολύνουν την ανάδειξη στην ημερήσια διάταξη νέων θεμάτων- έχουν οι δήμοι και οι δημοτικοί άρχοντες στην πλειοψηφία τους, παρά τις πρωτοπόρες πρωτοβουλίες της ΚΕΔΚΕ αλλά και συγκεκριμένων δημάρχων, αντιληφθεί την πραγματική αξία των τεχνολογιών αυτών στη δουλειά τους και στην εξυπηρέτηση των δημοτών τους, των επιχειρήσεων και των φορέων της περιοχής ευθύνης τους; Ή μήπως, ιδίως στους μικρότερους δήμους, τις βλέπουν στην πράξη σαν έναν ακόμη μπελά στη δύσκολη καθημερινή πραγματικότητα της διαχείρισης των δημοτικών υποθέσεων; Και ακόμη, μήπως σε μια εποχή δημοσιονομικών περιορισμών, αλλά και ταυτόχρονης διεύρυνσης του πεδίου δραστηριοποίησης των δήμων, η ενασχόληση με την πληροφορική και το Διαδίκτυο αποτελεί πολυτέλεια; Και καλά, έστω ότι γίνεται αντιληπτή η πρακτική αξία των τεχνολογιών της πληροφορικής και των σύγχρονων επικοινωνιών, μπορεί και πώς να διανυθεί ο δύσκολος και «μακρύς δρόμος από την επιθυμία στην απόφαση» και απ΄εκεί στην υλοποίηση; Και πως θα έχουμε τοπική ηλεκτρονική διακυβέρνηση, όταν σημαντικό τμήμα των δημοτών αλλά και των μικρών επιχειρηματιών δεν είναι εξοικειωμένο με το Διαδίκτυο και ακόμη χειρότερα διαπνέεται από τεχνοφοβικές αντιλήψεις; Μπορούν η πληροφορική, τα ευρυζωνικά και τα ασύρματα δίκτυα, το γρήγορο Ίντερνετ να αποτελέσουν πηγή τοπικής ανάπτυξης; Τέλος, ο δημότης αξίζει τον κόπο να πιέζει για την προώθηση της χρήσης και της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στο δήμο του ή μήπως είναι καλύτερα να απαιτεί την αντιμετώπιση άλλων πιο καυτών, αλλά και πιο απτών προβλημάτων.
Παρά τα προβλήματα, παρά τις δυσκολίες, τη δυσπιστία, την τεχνοφοβία και την επιφυλακτικότητα η απάντηση στο κεντρικό ερώτημα δεν μπορεί παρά να είναι καταφατική. Ναι αξίζει τον κόπο να επενδύσουμε στην αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορικής και των σύγχρονων επικοινωνιών στους δήμους και τις τοπικές κοινωνίες. Καταρχάς, την αναγκαιότητα της επιλογής αυτής υποστηρίζει η πολύμορφη διεθνής εμπειρία και όχι μόνον στον αναπτυγμένο κόσμο. Ενδεικτικά, μπορούμε να αναφέρουμε τις επιτυχίες της βραζιλιάνικης τοπικής αυτοδιοίκησης στον τομέα αυτό. Αλλά και τα επιτεύγματα των δήμων της Καταλωνίας και ιδίως της Βαρκελώνης αξίζουν την προσοχή μας.
Άλλωστε, η αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορικής και των σύγχρονων επικοινωνιών δεν διαχωρίζεται από τις υπόλοιπες δημοτικες λειτουργίες και δραστηριότητες καθώς και από τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι δήμοι.
Αποτελούν οι νέες τεχνολογίες το εργαλείο για να οργανώνουν και να κάνουν οι δήμοι καλύτερα τη δουλειά τους, να διαχειρίζονται αποδοτικότερα τα οικονομικά τους, να αξιοποιούν δημιουργικότερα και αποτελεσματικότερα το ανθρώπινο δυναμικό τους, να τεκμηριώνουν καλύτερα τις αποφάσεις τους, να παρακολουθούν συστηματικότερα τα έργα τους, τις παρεμβάσεις και τις δράσεις τους, να υποστηρίζουν τη γρήγορη, αποδοτική και αποτελεσματική παροχή των υπηρεσιών τους ηλεκτρονικά και σε πραγματικό χρόνο, να υποβοηθούν την τοπική ανάπτυξη και την ανάδειξη της περιοχής τους στην Ελλάδα και τον κόσμο.
Αποτελούν το μέσο για να μπορέσουν οι δημότες να ενημερώνονται ουσιαστικά και έγκαιρα για την πορεία του δήμου τους και να έχουν αποφασιστικό λόγο και διαρκή παρέμβαση στα δημοτικά πράγματα.
Αποτελούν τη δίοδο για να μπορέσουν οι τοπικές μικρές και πολύ μικρές τοπικές επιχειρήσεις να διευρύνουν τον επιχειρηματικό τους ορίζοντα και να ξεπεράσουν τα όρια της τοπικής αγοράς.
Αποτελούν παράθυρο στον κόσμο και τη γνώση για τους πολίτες της περιοχής και ιδίως για τους νέους.
Αποτελούν υπόβαθρο εθνικής και διεθνούς δικτύωσης των δήμων.
Τι χρειάζονται όμως οι δήμοι για να αξιοποιήσουν τις τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών, για να δημιουργηθούν και στη χώρα μας ψηφιακές πόλεις; Επιγραμματικά: α) δικτυακές και πληροφοριακές υποδομές διασυνδεδεμένες και διαλειτουργούσες καθώς και εργαλεία διαχείρισης, β) ψηφιακό περιεχόμενο και γ) ικανότητες διαχείρισης και χρήσης των τεχνολογιών αυτών.
Αναλυτικότερα, όπως μια σύγχρονη πόλη δεν μπορεί πια να λειτουργήσει χωρίς ηλεκτρισμό, ύδρευση, αποχέτευση, διαχείριση απορριμμάτων, έτσι δεν θα μπορεί και στο άμεσο μέλλον να λειτουργήσει χωρίς τη δυνατότητα διαρκούς, απρόσκοπτης και φθηνής πρόσβασης στην ψηφιακή πληροφορία και την ηλεκτρονική επικοινωνία. Η σύγχρονη πόλη μετατρέπεται πολύ γρήγορα στον αναπτυγμένο κόσμο αλλά και αλλού σε έναν ενιαίο ψηφιακό χώρο, όπου οι δημότες θα έχουν εύκολη και διαρκή πρόσβαση σε πληροφορίες κάθε είδους, σε ηλεκτρονικά παρεχόμενες υπηρεσίες, σε περιεχόμενο, σε δυνατότητα συνεχούς ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Προϋπόθεση γι΄αυτό είναι η διασφάλιση της δυνατότητας διαρκούς παρουσίας τους στο Διαδίκτυο χωρίς τεχνολογικά εμπόδια και χωρίς υπέρμετρη οικονομική επιβάρυνση. Για να προωθηθεί ταχύτερα και ομαλότερα η εξέλιξη αυτή είναι αναγκαία η αλλαγή της φιλοσοφίας διοίκησης του Δήμου. Η διασφάλιση της πρόσβασης στην πληροφορία και την ηλεκτρονική επικοινωνία για όλους πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια βασική υπηρεσία αντίστοιχη με τις υπόλοιπες βασικές υπηρεσίες που χρειάζεται για να λειτουργήσει μια σύγχρονη πόλη. Οι δικτυακές υποδομές που υποστηρίζουν την αξιοποίηση των τεχνολογιών αυτών πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ένα είδος «δημόσιου αγαθού», όπως αντίστοιχα θεωρούνται τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, αλλά και τα συστήματα διαχείρισης απορριμάτων και αποβλήτων. Και όμως οι διοικήσεις σε διάφορα επίπεδα ασχολούνται μονομερώς με τις συμβατικές υποδομές που διευκολύνουν την μετακίνηση ατόμων και τη μεταφορά εμπορευμάτων και πολύ λίγο ή σχεδόν καθόλου με τις σύγχρονες ηλεκτρονικές υποδομές που διευκολύνουν τη διακίνηση της πληροφορίας, την άμεση ηλεκτρονική επικοινωνία και τη ροή της γνώσης. Ειδικότερα, οι ευρυζωνικές υποδομές και το γρήγορο και συνεχούς πρόσβασης Ίντερνετ συγκροτούν μια νέα βασική υποδομή στις αρχές του 21ου αιώνα, που θα είναι όλο και περισσότερο απαραίτητη για την εκπαίδευση, τις υπηρεσίες υγείας, τη λειτουργία των επιχειρήσεων και της δημόσιας διοίκησης, την ενημέρωση, τη συνεργασία. Η διευκόλυνση της διακίνησης της πληροφορίας, η απρόσκοπτη, διαρκής και φθηνή πρόσβαση σ΄αυτήν και η ηλεκτρονική επικοινωνία θα εντάσσονται όλο και περισσότερο στις αρμοδιότητες της δημοτικής αρχής μιας πόλης και δεν μπορούν απλώς να αφήνονται στην «καλή θέληση» ενός μεγάλου τηλεπικοινωνιακού οργανισμού, που μπορεί να μην ενδιαφέρεται ή/και να μην έχει κίνητρο και συμφέρον να καλύψει ορισμένες από τις τοπικές ανάγκες. Η κατασκευή και η λειτουργία των οπτικών δακτυλίων στις 100 μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, η βέλτιστη αξιοποίηση υφισταμένων δικτυακών υποδομών (Εθνικό Δίκτυο Έρευνας και Τεχνολογίας και τα δίκτυα των πανεπιστημίων, των ΤΕΙ και των Ερευνητικών Κέντρων, το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, το Εθνικό Δίκτυο της Δημόσιας Διοίκησης «Σύζευξις»), η εγκατάσταση και η χρήση ασύρματων τοπικών δικτύων, η παροχή ευρυζωνικών υπηρεσιών στις περιφέρειες της χώρας αποτελούν θέματα πρώτης προτεραιότητας για τη λειτουργία των δήμων και των πόλεων, για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη.
Η καλή ενσωμάτωση όμως των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών συνδέεται με επιλογές που προωθούν την συμμετοχή, την συνεργασία και την πρόσβαση σε όλα τα επίπεδα. Η υιοθέτηση βασικών αρχών σχεδιασμού των πληροφοριακών συστημάτων και των υπηρεσιών που παρέχουν οι δημοι είναι καθοριστικής σημασίας. Και συγκεκριμένα:
• Η επιλογή της χρήσης ανοικτών προτύπων και ελεύθερου Λογισμικού – Ανοιχτού κώδικα που μειώνει το κόστος χρήσης και λειτουργίας, εξοικονομεί πόρους για την τεχνική υποστήριξη και την αναβάθμιση και διευκολύνει την περαιτέρω ανάπτυξη και προσαρμογή.
• Η ανάπτυξη εφαρμογών μια φορά κατά τέτοιο τρόπο ώστε να είναι επαναχρησιμοποιήσιμες βάσει του μοντέλου ανάπτυξης “ανάπτυξη μια φορά για πολλές χρήσεις” “build once, use many times”.
• Η υλοποίηση υπηρεσιών που είναι προσβάσιμες από πολλαπλά κανάλια (τηλέφωνο σταθερό και κινητό, διαδραστική τηλεόραση, διαδίκτυο) και πολλαπλές θέσεις (σπίτι, γραφείο, infoqiosks, ΚΕΠ)
• Η έμφαση στη διαλειτουργικότητα – για την επικοινωνία των πληροφοριακών συστηματων των δήμων μεταξύ τους και με τα αντίστοιχα συστήματα των περιφερειών, των νομαρχιών και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης με την χρήση το εθνικού πλαισίου διαλειτουργικότητας.
Με βάση αυτή τη φιλοσοφία έχει σχεδιαστεί το πιλοτικό έργο της ΚΕΔΚΕ για την παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών σε πραγματικό χρόνο σε μια σειρά δήμους της χώρας.
Αναφορικά με το ψηφιακό περιεχόμενο, ήδη από το 2003 ψηφιοποιείται με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα για την Κοινωνία της Πληροφορίας ένα σημαντικό ιστορικό και πολιτισμικό απόθεμα της χώρας μας σε εθνικό και τοπικό επίπεδο από εκατοντάδες φορείς.
Η εξοικείωση του ανθρώπινου δυναμικού και η κατάρτισή του στη χρήση της πληροφορικής καιτου Διαδικτυου αποτελεί καθοριστική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας στους δήμους. Αφορά άμεσα τους αιρετούς, που δεν χρειάζεται να γίνουν ειδικοί επιστήμονες της πληροφορικής και των επικοινωνιών, αλλά αρκεί να συνειδητοποιήσουν τις δυνατότητες που τους προσφέρουν και να εμπιστευθούν σε νέους ανθρώπους την προώθησή τους. Αφορά τους υπαλλήλους των δήμων που πρέπει να γίνουν καλοί χρήστες των τεχνολογι΄΄ων αυτών στην καθημερινή δουλειά τους. Αφορά τους δημότες που πρέπει να διευκολυνθούν αρκετοί από αυτούς να γίνουν απαιτητικοί χρήστες, ενώ οι εξ αυτών πληροφοριακά ανυποψίαστοι ή/ και τεχνοφοβικοί πολίτες να μετατραπούν σε απλούς τακτικούς χρήστες. Η αξιοποίηση των υφιστάμενων ηλεκτρονικών και δικτυακών υποδομών των δήμων, των σχολείων, των ΑΕΙ και των ΤΕΙ (ΕΔΕΤ, πανεπιστημιακά δίκτυα, Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, εργαστήρια πληροφορικής κ.α.) μπορεί να υποστηρίξει τη μαζική εξοικείωση των πολιτών- και ιδίως εκείνων των κατηγοριών που κινδυνεύουν με ψηφιακό αποκλεισμό- σε κάθε δήμο της χώρας. Ας προωθηθεί η ιδέα ότι δεν υπάρχει φραγμός (ηλικιακός, μορφωτικός…) για τη στοιχειώδη χρήση της πληροφορικής και του Ίντερνετ.
Όμως, η κρισιμότερη προϋπόθεση για την αξιοποίηση των τεχνολογιών αυτών στους δήμους είναι η διαρκής πολιτική δέσμευση των δημάρχων που θα πρέπει να συγκροτήσουν στους δήμους τους μια καταρτισμένη και με αρμοδιότητες εξειδικευμένη ομάδα- από νέους ανθρώπους- που θα αναλάβει την οργάνωση της αξιοποίησης της πληροφορικής και των επικοινωνιών στο δήμο. Θα πρέπει ακόμη να αξιοποιήσουν τον ψηφιακό εθελοντισμό, να συνεργαστούν με τους ανθρώπους της πληροφορικής και των επικοινωνιών στα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τα σχολεία της περιοχής τους και να ενεργοποιήσουν τις τοπικές επιχειρήσεις, την τοπική αγορά, διαμορφώνοντας τη ζήτηση που θα στηρίξει τοπική νεανική επιχειρηματικότητα στους τομείς αυτούς. Η Κοινωνία της Πληροφορίας είναι πρώτα και πάνω απ΄όλα Κοινωνία. Δεν είναι κουτιά και λογισμικό που απλώς τα «φυτεύουμε» στον δήμο. Δεν είναι απλό άθροισμα έργων, έστω πολλών έργων. Η Κοινωνία της Πληροφορίας απαιτεί πάνω απ΄όλα την κινητοποίηση της κοινωνίας. Η Κοινωνία της Πληροφορίας είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να αφεθεί μόνο στους ειδικούς.
Tων Γιάννη Καλογήρου και Θόδωρου Καρούνου*
*Ερευνητική Ομάδα για την Τεχνολογική, Οικονομική και Στρατηγική Ανάλυση της Κοινωνίας της Πληροφορίας του Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας του ΕΜΠ.
-Δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ , Τεύχος 8, Σεπτέμβριος 2006